Maliebaan 82 – 84

In 1871 bouwde architect Alfred Tepe dit dubbelpand in neogotische stijl voor zichzelf en de beeldhouwer Friedrich Wilhelm Mengelberg. Zij waren de belangrijkste kunstenaars binnen het Sint Bernulphusgilde.

Alfred Tepe (1840-1920) was na P.J.H. Cuypers de belangrijkste architect van de neogotiek in Nederland. Tussen 1871 en 1905 bouwde hij ongeveer zeventig kerken, uitgevoerd in baksteen met weinig gebruik van natuursteen, met de Nederrijnse gotiek uit de 15e en 16e eeuw als voorbeeld. Tot ongeveer 1882 had hij nagenoeg een monopolie op het ontwerpen van nieuwe katholieke kerken in het kerngebied van het Aartsbisdom Utrecht.

De interieurs van zijn kerken kwamen tot stand vanuit een nauwe samenwerking met het atelier van Mengelberg. Dit atelier produceerde vooral interieur voor kerken: kansels, hoogaltaren, biechtstoelen, communiebanken en kruiswegstaties. De beelden van St. Barbara en Willibrord aan de gevel van Mengelbergs woning zijn door hemzelf ontworpen en gemaakt.

Photo: A.J. (Ton) van der Wal, fotograaf Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 1996

De katholieke geestelijke Gerard van Heukelum speelde in de tweede helft van de 19e eeuw een cruciale rol bij de kerkbouw in het bisdom Utrecht. Met aartsbisschop Schaepman deelde hij zijn passie voor kunst. Samen richtten zij het Sint Bernulphusgilde op. Aanvankelijk was dit een vereniging van alleen geestelijken, later ook van leken. Met publicaties, lezingen en jaarlijkse excursies wilde het de aandacht voor de neogotiek in kerkbouw en religieuze kunst stimuleren. Voor de praktische verwezenlijking daarvan had Van Heukelum ook kunstenaars nodig. Naast Mengelberg, die hij kende van het Keulse Domproject, werden architect Alfred Tepe, edelsmid Gerard Brom en glazenier Heinrich Geuer bij het gilde betrokken. Dit Utrechts kwartet werkte vaak samen aan opdrachten.

Tepe’s ontwerpen volgden de Nederrijnse gotiek: van buiten baksteen, van binnen bepleisterd en beschilderd. Hij maakte de buitenkant ingetogen, zonder ornamenten. De interieurs werden daarentegen luisterrijk versierd.

Een belangrijk voorbeeld van de Utrechtse School in de neogotiek is de Utrechtse Sint Willibrordkerk, een neogotische kruisbasiliek, gebouwd in 1876-1877. De meeste neogotische monumenten werden in de jaren zestig en zeventig van hun rijke inventaris ontdaan, verbouwd of afgebroken. Het interieur van de Sint Willibrordkerk is echter vrijwel gaaf bewaard gebleven.

Fotodienst GAU HUA 115371